Polski Bank Komunalny SA
Polski Bank Komunalny SA – założony w celu kredytowania związków samorządowych oraz ułatwienia prowadzenia im rozrachunków i obrotów pieniężnych. Powołany decyzją ministra spraw wewnętrznych Stanisława Wojciechowskiego w 1919 jako Bank Komunalny. W 1920 zmieniono nazwę na Polski Bank Komunalny. Był spółką akcyjną. Akcje były imienne, a udziałowcami były: wojewódzki związek komunalny, 213 miast, 160 powiatów samorządowych, 124 Komunalnych Kas Oszczędnościowych oraz 11 instytucji prawa publicznego (m.in. Fundusz Pracy, Komunalny Bank Kredytowy, zakłady ubezpieczeniowe). Nie przyjmował wkładów od osób prywatnych. Kasom i samorządom udzielał kredytów, przede wszystkich długoterminowych emitując obligacje. Ponadto kredytował rolnictwo, przemysł mineralny, metalowo-hutniczy, budowlany oraz spółdzielnie budowlano-mieszkaniowe. W 1924 kapitał ustalono na 5 mln. W latach 1926-1927 przeprowadził akcję przejęcia Banku Budowlanego w Warszawie. Prezesem był Piotr Drzewiecki, dyrektorem Julian Zdanowski. Od 1930 należał do Związku Związków Komunalnych Kas Oszczędnościowych. W 1935 rozpoczęła się akcja oddłużeniowa samorządów. Akcja ta objęła także PBK. Poza tym Bank brał pośredni udział w akcji oddłużeniowej, emitując obligacje na cele konwersji zobowiązań samorządowych. W czasie II wojny światowej działalność PBK została ograniczona do udzielania niewielkich kredytów gminom wiejskim. Działalność wznowił w 1945. W pierwszych latach powojennych pełnił głównie funkcje centrali finansowej i żyrowej dla PKO, w niewielkim zakresie prowadził obsługę finansową samorządu terytorialnego. Po reformie bankowej z 1948 jego zadania kredytowe rozwijano w ramach przyszłego Banku Komunalnego; zajmował się głównie finansowaniem inwestycji samorządowych, udzielaniem kredytów krótkoterminowych związkom samorządowym, ich zakładom i przedsiębiorstwom. Ponadto obsługiwał Samorządowy Fundusz Wyrównawczy (pomoc finansowa dla samorządów). W 1949 na mocy rozporządzenia ministra skarbu postawiony w stan likwidacji. Po wojnie kierowali nim kolejno Artur Śliwiński i Władysław Kiernik.
Źródła: Działalność Polskiego Banku Komunalnego w 1935 r., „Samorząd Terytorialny” 1936, z. 1-2; J. Hochfeld, Struktura środków operacyjnych i krótkoterminowej akcji kredytowej Banków Komunalnych w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 1936, z. 1-2; Komunalne banki i kasy oszczędności 1936, Warszawa 1936; M. L. Kostowski, J. Szczepaniec, Banki w Polsce Ludowej, Warszawa 1972; Polski Bank Komunalny S.A. w Warszawie [w:] W. Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998; Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 20 października 1949 r. w sprawie przekazania Bankowi Komunalnemu przez Polski Bank Komunalny S.A. w Warszawie i Komunalny Związek Kredytowy w Poznaniu wraz z Komunalnym Bankiem Kredytowym w Poznaniu - agend oraz aktywów i pasywów, objętych rachunkiem polskim, oraz o postawieniu tych instytucji w stan likwidacji, Dz. U. 1949, nr 54, poz. 429; Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 26 czerwca 1936 r. o zasadach i warunkach spłat lokat instytucyj kredytowych i prawa publicznego w Banku Gospodarstwa Krajowego, w bankach komunalnych i komunalnych kasach oszczędności, użytych zgodnie z przeznaczeniem na kredyty dla związków samorządowych, oraz pożyczek, udzielonych związkom samorządowym przez komunalne kasy oszczędności, Dz. U. 1936, nr 52 poz. 381.
