Centralny Okręg Przemysłowy
Centralny Okręg Przemysłowy – okręg przemysłowy położony w centralnej części międzywojennej Polski, w tzw. rejonie bezpieczeństwa, na styku województw krakowskiego, lwowskiego, lubelskiego i kieleckiego, stanowiący w latach 1937-1939 miejsce inwestycji przemysłowych nastawionych na podniesienie potencjału obronnego Polski, jak też przemiany modernizacyjne objętych nim terenów. COP obejmował obszar 46 powiatów o łącznej powierzchni 59,9 tys. km² zamieszkałych przez blisko 5,7 mln osób. Były to tereny słabo rozwinięte, poziom urbanizacji i uprzemysłowienia był znacznie niższy niż średnio w kraju, zaś rezerwuar wolnej siły roboczej szacowano wtedy na ok. 500 tys. osób. Budowa COP była częścią realizacji Czteroletniego Planu Inwestycyjnego autorstwa wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, dalszym etapem podjętych prac modernizacyjnych miał być kolejny okręg przemysłowy z głównym ośrodkiem umiejscowionym we Lwowie. W ramach COP wyodrębniono trzy rejony: region kielecki, czyli „A” miał stać się zapleczem surowcowym COP, region „B” (lubelski) to zaplecze aprowizacyjne uprzemysławianego obszaru, zaś region „C” obejmujący wchodzące w skład COP powiaty województw krakowskiego i lwowskiego stanowił właściwy obszar inwestycji przemysłowych. Najważniejsze inwestycje: Zakłady Południowe w Stalowej Woli, Wytwórnia Płatowców w Mielcu, Wytwórnia Silników w Rzeszowie, Fabryka Obrabiarek w Rzeszowie, Fabryka Gum Jezdnych „Stomil” w Dębicy. Obok zakładów przemysłowych i infrastruktury technicznej w ramach COP budowano także nowoczesne osiedla mieszkaniowe dla zatrudnianych w fabrykach Okręgu robotników oraz kadry menadżerskiej. Mimo, że większości podjętych w ramach projektu inwestycji nie udało się dokończyć przed wybuchem wojny, odegrał on ważną rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym objętych nim terenów. Po II wojnie światowej większość zakładów przemysłowych powstałych w ramach COP została znacząco rozbudowana i w kolejnych dekadach pozostawały one najważniejszymi punktami na gospodarczej mapie południowo-wschodniej Polski.
Źródła: 50 lat Centralnego Okręgu Przemysłowego. Materiały z konferencji naukowej, Tarnobrzeg 23 I 1988, red. A. Chojnowski, Warszawa 1988; COP. Przeszłość. Teraźniejszość. Przyszłość, red. J. Konefał, Stalowa Wola 2007; COP dla przyszłości: ludzie – przemysł – architektura, Stalowa Wola 2007; M. M. Drozdowski, Historia Centralnego Okręgu Przemysłowego. Geneza – budowa – wizja przyszłości – opinie, Warszawa – Radom 2015; J. Gołębiowski, COP. Dzieje industrializacji w rejonie bezpieczeństwa 1922-1939, Kraków 2000; J. Gołębiowski, Przemysł wojenny w Polsce 1918-1939, Kraków 1990; P. Grata, Centralny Okręg Przemysłowy [w:] Historia polskich okręgów i regionów przemysłowych, t. 1, red. Ł. Dwilewicz, W. Morawski, Warszawa 2015; W pięćdziesięciolecie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Referaty i komunikaty z sesji naukowej w Sandomierzu 25-26 kwietnia 1988 roku, red. J. Gołębiowski, Z. Tabaka, Kraków 1991.
