Bank Gospodarstwa Krajowego
Bank Gospodarstwa Krajowego – powołany rozporządzeniem Prezydenta RP z 30.05.1924 z inicjatywy ówczesnego premiera i ministra skarbu, Władysława Grabskiego. Powstał z połączenia Polskiego Banku Krajowego, Państwowego Banku Odbudowy oraz Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich. Kapitał zakładowy zgodnie z rozporządzeniem miał składać się z udziałów Skarbu Państwa, przedsiębiorstw państwowych oraz samorządowych. Pierwszym prezesem był Jan Kanty Steczkowski; w 1927 zastąpił go gen. Roman Górecki. Był instytucją państwową, a do jego podstawowych zadań należało udzielanie pożyczek długoterminowych poprzez emisję biletów zastawnych, obligacji komunalnych, kolejowych i bankowych, udzielanie pożyczek samorządowych, kredytowanie instytucji oszczędnościowych i inne czynności bankowe. Szczególne obowiązki miał bank wobec przedsiębiorstw państwowych i samorządowych. Papiery emitowane przez BGK były gwarantowane przez Skarb Państwa i projektowane m.in. przez Zofię Stryjeńską. Pod koniec l. 20. BGK stał się największym bankiem w Polsce. Odegrał znaczącą rolę w realizacji rządowych programów społeczno-gospodarczych, finansował najważniejsze inwestycje państwowe (m.in. Gdynia, Centralny Okręg Przemysłowy), na zlecenie rządu podejmował działania modernizacyjne i oddłużeniowe przedsiębiorstw o dużym znaczeniu dla gospodarki i obronności państwa (było to podstawą powstania tzw. koncernu BGK). Obok kredytowania przedsiębiorstw i instytucji państwowych, kredytował budownictwo (m.in. współudziałowiec Towarzystwa Osiedli Robotniczych). We wrześniu 1939 ewakuowano dokumenty, depozyty i papiery wartościowe. Siedzibą emigracyjnego kierownictwa BGK kolejno były: Bukareszt, Paryż, Londyn. Pod okupacją sowiecką oddziały BGK zostały zlikwidowane, podobnie na terenach włączonych do III Rzeszy. W Generalnym Gubernatorstwie bank działał w ograniczonym zakresie pod niemieckim kierownictwem. Reaktywacja banku rozpoczęła się w 1944; pierwsza placówka powstała w Lublinie. Dzięki środkom z budżetu państwa kredytował odbudowę przemysłu i budownictwa. W 1946 na czele banku stanął prof. Edward Lipiński. W 1948 w ramach reformy bankowej miał zostać przekształcony w Bank Inwestycyjny. Formalnie BGK nigdy nie został całkiem zlikwidowany. Reaktywowany w 1989.
Źródła: R. Górecki, Rola Banku Gospodarstwa Krajowego w życiu gospodarczem Polski współczesnej, Warszawa 1928; Historia, [1] (dostęp: 5.03.2020); W. Konderski, Z działalności banków polskich w latach 1928-1935 (wspomnienia), Warszawa 1962; Z. Landau, Bank Gospodarstwa Krajowego. Zarys dziejów, Warszawa 1993; M. Manteuffel, Bankowość w Polsce, Warszawa 1930; Bank Gospodarstwa Krajowego [w:] W. Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 maja 1924 r. o połączeniu (fuzji) Państwowych Instytucji Kredytowych w Bank Gospodarstwa Krajowego, Dz. U. 1924 nr 46, poz. 477.
