Sejm Krajowy

Sejm Krajowy – organ ustawodawczy w systemie autonomii galicyjskiej, zasłużony dla spraw modernizacji gospodarczej i społecznej ziem zaboru austriackiego. Sejm powstał w 1861 r. w ramach budowy systemu autonomicznego w poszczególnych krajach koronnych monarchii habsburskiej zastępując istniejący wcześniej sejm stanowy (ostatnia sesja odbyła się w 1845 r.). Podstawą do powołania sejmów krajowych stał się Dyplom Październikowy cesarza Franciszka Józefa I z 20.10.1860 r., zmodyfikowany Patentem Lutowym z 26.02.1861 r., który określał dwuizbowy charakter Rady Państwa składającej się z Izby Panów i Izby Poselskiej, a także miejsce w systemie władzy ustawodawczej sejmów krajowych. Sejm Krajowy we Lwowie składał się z wirylistów wchodzących do izby z tytułu pełnionych funkcji oraz posłów wyłanianych w wyborach przeprowadzanych w oparciu o system kurialny. Organem wykonawczym, pełniącym funkcję autonomicznego rządu, był wybierany spośród posłów na okres kadencji Wydział Krajowy. Kompetencje sejmu określone zostały w Statucie krajowym z 1861 r. i należały do nich kwestie ustawodawcze, organizacyjne i kontrolne. Wśród najważniejszych uprawnień ustawodawczych znalazły się m.in.: zagadnienia tzw. kultury krajowej obejmujące kwestie ustroju agrarnego, związanego z nim ustawodawstwa pracy oraz prawa pracy; ustawodawstwo związane z inwestycjami publicznymi, opieką społeczną, budżetem krajowym, oświatą, samorządem terytorialnym oraz inne sprawy „dotyczące dobrobytu i potrzeb kraju”. Najważniejszymi osiągnięciami Sejmu Krajowego w zakresie wsparcia rozwoju Galicji były: ustawa o popieraniu przemysłu z 1886 r. (ponawiana w latach 1893, 1903, 1906), ustawa naftowa z 1884 r. regulująca funkcjonowanie szybko rozwijającego się przemysłu naftowego, utworzenie Banku Przemysłowego dla Królestwa Galicji i Lodomerii we Lwowie „dla podniesienia istniejącego w kraju przemysłu i kreowania nowych ognisk pracy przemysłowej” w 1910 r., subwencjonowanie prac badawczych Polskiej Akademii Umiejętności prowadzących do wydania Atlasu geologicznego Galicji, tworzenie norm prawa budowlanego, wodnego, dotyczącego rybołówstwa, regulacje związane z ochroną zdrowia i opieką społeczną, stworzenie podstaw organizacji polskiego szkolnictwa powszechnego, opieka nad fundacjami stypendialnymi dla niezamożnej młodzieży, wsparcie finansowe ważnych instytucji naukowych (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polska Akademia Umiejętności, Muzeum Narodowe w Krakowie, Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie) i ochrony zabytków, z Zamkiem na Wawelu na czele. Ostatnia sesja Sejmu Krajowego została zamknięta 4.03.1914 r. W 1919 r. cześć posłów weszła do polskiego Sejmu Ustawodawczego, zaś formalną likwidację Sejmu Krajowego przyniosła ustawa z 30.01.1920 r. o zniesieniu Sejmu i Wydziału Krajowego Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.

Źródła: K. Broński, Uwarunkowania procesów modernizacji gospodarki Galicji w okresie autonomii – zarys problematyki [w:] W drodze ku niepodległości. Przemiany modernizacyjne na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku, red. P. Grata, Rzeszów 2019; S. Grodziski, Sejm krajowy galicyjski 1861-1914. Tom I, Warszawa 1993; K. Grzybowski, Galicja 1848-1914. Historia ustroju politycznego na tle historii Austrii, Wrocław 1959; M. Małecki, Wydział Krajowy Sejmu Galicyjskiego. Geneza, struktura i zakres kompetencji, następstwo prawne, Kraków 2014; Ustawa z dnia 30 stycznia 1920 r. o zniesieniu Sejmu i Wydziału Krajowego b. Królestwa Galicji i Lodomerji z Wielkim Księstwem Krakowskiem, Dz. U. 1920, nr 11, poz. 61.