Państwowy Bank Rolny

Państwowy Bank Rolny – bank państwowy utworzony dekretem Naczelnika Państwa z 5.02.1919 jako Polski Państwowy Bank Rolny. Ustawa z 10.06.1921 wraz z dołączonym statutem zmieniała nazwę na Państwowy Bank Rolny. Jego zadaniem było finansowe wspieranie i prowadzenie parcelacji, osadnictwa, regulacji i melioracji rolnych, popieranie rozwoju rolnictwa, przemysłu rolnego, odbudowa wsi, kredytowanie drobnych i średnich gospodarstw, organizacji rolniczych, związków samorządowych, gminnych kas oszczędnościowo-pożyczkowych. PBR administrował rządowymi funduszami związanymi z rolnictwem. Od 1925 udzielał długoterminowych pożyczek w listach zastawnych oraz obligacjach melioracyjnych. Dodatkowo przyjmował depozyty i prowadził rachunki czekowe. W latach 1927-1930 wydano szereg aktów prawnych nowelizujących nadany mu ustrój. W 1929 brał formalny współudział w powołaniu spółki akcyjnej Bank Polska Kasa Opieki w celu obsługi emigrantów polskich W 1932 ukazał się jednolity tekst ustawy z 1921 oraz dostosowany do niej nowy statut. Organem stanowiącym był minister skarbu działający w porozumieniu z ministrem reform rolnych. Jego kapitał zakładowy stanowiła bezprocentowa dotacja skarbu państwa. PBR miał stanowić aparat wykonawczy państwa w sprawach polityki agrarnej: udzielał kredytu na cele związane z rozwojem rolnictwa oraz był organem wykonawczym rządu do spraw finansowo-kredytowych. W latach wielkiego kryzysu gospodarczego został włączony w rządową akcję oddłużania rolnictwa. W 1933 współuczestniczył w zakładaniu Banku Akceptacyjnego SA. W 1938 r. był akcjonariuszem m.in. Małopolskiego Towarzystwa Melioracyjnego we Lwowie, Międzynarodowego Towarzystwa Osadniczego SA, Krajowego Towarzystwa Melioracyjnego SA i in. Autorem koncepcji banku był Zdzisław Ludkiewicz. Dekret z 1919 kierował kredyt w stronę rolników małorolnych i bezrolnych, w latach 30. zasilał średniorolnych. W okresie II wojny światowej bank funkcjonował na terenie Generalnego Gubernatorstwa pod kontrolą niemiecką. W 1944 wznowił działalność w Lublinie. Udzielał kredytów krótkoterminowych dla rolnictwa za pośrednictwem komunalnych kas oszczędności. Finansował w imieniu skarbu państwa przebudowę wsi. Na mocy rozporządzenia z 14.07.1950 postawiony w stan likwidacji (1.08.1950); jego funkcje i majątek przejął Bank Rolny.

Źródła: Działalność kredytowa Państwowego Banku Rolnego, „Gazeta Bankowa” 1931, nr 13-14; M. Kłusek, Działalność parcelacyjna Państwowego Banku Rolnego w Polsce międzywojennej w latach 1924-1929, „Journal of Agribusiness and Rural Development” 2009, nr 4; tenże, Kredyt krótkoterminowy Państwowego Banku Rolnego w Polsce międzywojennej, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2008, nr 1; tenże, Państwowy Bank Rolny w latach 1919-1949, Warszawa 2013; S. Ludkiewicz, Państwowy Bank Rolny i jego działalność [w:] Na froncie gospodarczym 1918-1928, Warszawa 1928; Państwowy Bank Rolny [w:] W. Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r. w sprawie zmian w ustawie z dnia 10 czerwca 1921 r. w przedmiocie utworzenia Państwowego Banku Rolnego, Dz. U. 1924, nr 43, poz. 450; Ustawa z dnia 10 czerwca 1921 r. w przedmiocie utworzenia Państwowego Banku Rolnego, Dz. U.1921, nr 59, poz. 369.